زمینه های نوگرایی در بستر نقاشی ایران (جنبش سقاخانه)

هدف از این تحقیق بررسی زمینه¬های نوگرایی و موشکافیِ عوامل شکل¬گیری نقاشی مدرن ایران و بررسی ساختاری آثار با تحلیل عناصر شکلی آن است. البته با محوریتِ استفادۀ نقاشان نوگرای ایرانی از عناصر سنتی-ایرانی برای هویت¬بخشی به آثار خویش در عرصه¬های جهانی. برای نیل به این هدف مشخصا جنبش سقاخانه که مهم ترین و تنها جنبش نسبتا منسجم هنر نوگراست انتخاب شده و تعدادی از آثار شاخص این جنبش مورد بررسی قرار گرفته است. نظر نویسنده بر این بوده است که هنر نوگرای ایران متاثر از تحولات هنر غرب بوده است و پس از طی مرحله اول جذب و تکرار هنر مدرن غربیُ درصدد ساخت هنر مدرن ایرانی – بومی در آمده؛ با تمهیداتی از قبیل استفاده از عناصر سنتی-ایرانی که نقاشان ایرانی به طور گسترده¬ای از دهۀ 20 به بعد استفاده کردند به¬خصوص در دهه¬های 40 و 50 شمسی که در قالب جنبش سقاخانه عرضه شد، اولین جنبشی که بتوان به آن واژۀ مکتب اطلاق کرد. حمایت¬های دولتی از هنری که بیانگر هویت ایرانی باشد نیز در این راه بی¬تأثیر نبوده است. با استفاده از عناصر فرمی خاص که برگرفته از گذشتۀ ایران بود و در عین حال سبک کاریِ کاملاً نوگرا که در تناقض با این عناصر فرمی بودند هنری شکل گرفت که بیشتر جنبۀ تزئینی داشت و از برخی سیاست¬های دولتی و حال و هوای فکری جامعه تبعیت می-کرد. مسلماً متأثر شدن از نقاشی مدرن غربی مهّم¬ترین وجه اشتراک آثار این دوره بود ولی استفادۀ صوری و تزئینی از عناصر سنتی-ایرانی باعث شکل¬گیری هنری نه¬چندان عمیق در این برهه شد. در متن این نوشتار به تعاطی ها و تعادی های امر مدرن و نسبت این مواجه با ویژگی های درونی این دو مفهوم نیز پرداخته می¬شود. همچنین با استفاده از رویکرد توصیفی-تحلیلی و رسم جداولی برای تجزیه و تحلیل آثار سعی شده است تا به پاسخِ درخور به مسائل مطروح رسید.